Magistratuur & Maatschappij (M&M) is een onafhankelijke magistratenvereniging die getuigenis wil brengen van het feit dat neutraliteit geen onverschilligheid betekent voor het maatschappelijke gebeuren en voor de noden van een democratische samenleving.
M&M wil de brede laag aan magistraten, referendarissen, parketjuristen die een maatschappij-betrokken visie en missie delen, een stem geven, waarbij we de rol van justitie in de samenleving willen verduidelijken en zo het vertrouwen in justitie trachten mee te ondersteunen.
Bedoeling van M&M is o.m. om de verbinding te maken tussen justitie en de (noden van de) samenleving. M&M gaat uit van de overtuiging dat het gerecht een openbare dienst is. De burgers en samenleving moeten op deze dienst kunnen vertrouwen.
Zo zetten wij ons onder meer in voor:
De publieke dienstverlening van justitie is erin gelegen onafhankelijke, onpartijdige, kwaliteitsvolle en deskundige rechtspraak te verlenen. Die rol en taak van justitie vraagt om een duidelijke mate aan autonomie van magistraten.
Het zijn vandaag (opnieuw) roerige tijden voor justitie. Er bestaat een tendens richting illiberale democratieën. Die tendens bedreigt de onafhankelijkheid van de magistraat en de rechtsstaat.
Magistraten moeten de moed hebben om zich niet te veel te laten leiden door de wensen van de wetgever of de overheidsbestuurder.
Voor M&M is de autonomie en de onafhankelijkheid van het gerecht geen fetisj, maar een noodzakelijke eigenschap van de openbare dienst van justitie, die garant staat voor de bescherming van de burgers tegen machtsmisbruik. Machtsmisbruik door een overheid of door derden.
De onafhankelijkheid van het gerecht is voor M&M een goede graadmeter van het democratische gehalte van de staat. De rechter moet vrij en onbevreesd kunnen oordelen, los van politieke invloeden, hiërarchie, economische druk of puur geweld. Hetzelfde geldt voor de leden van het openbaar ministerie, onverminderd de evidente bevoegdheid van de politieke overheid om tussen te komen bij het uittekenen van het strafrechtelijke beleid. Die onafhankelijkheid mag uiteraard geen enkele belemmering zijn voor organisatorische ingrepen: ze heeft alleen betrekking op het beslissingsproces van de magistraat. Magistraten moeten kunnen blijven instaan voor de democratische rechtsstaat.
Deze onafhankelijkheid van magistraten volgt uit de Grondwet (artikel 151 § 1 van de Grondwet[1]). Ook het Europees perspectief is van belang. Artikel 19, lid 1 VEU bepaalt dat de lidstaten de onafhankelijkheid van hun rechterlijke instanties moeten waarborgen.
Voor M&M is het duidelijk dat alle burgers/rechtspersonen dezelfde kwaliteit moet verzekerd worden, waar zij ook terechtkomen met hun probleem of voor welke rechtsmacht dan ook. Zij moeten overal voorkomend en uniform worden bejegend en efficiënt en kwaliteitsvol worden bediend. Justitie moet immers ten volle gedragen zijn door de maatschappij die zij dient.
M&M wijst er wel op dat de kwaliteit van de dienstverlening door individuele magistraten (micro-niveau van justitie) niet los kan gezien worden van de kwaliteit van de dienstverlening van justitie op meso- en macro-niveau van de organisatie van justitie.
Met macro-niveau wordt bedoeld: de kwaliteit van de rechtsprekende macht als geheel. Hier betreft het vragen van toegankelijkheid voor de rechtzoekende, waarborgen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de dienstverlening van justitie, …
Met meso-niveau wordt bedoeld: de door ‘de gerechten’ geleverde kwaliteit. Hier gaat het om vragen over organisatorische kwaliteiten van de individuele gerechten zoals doorlooptijden en productiviteit, servicegerichtheid, beschikbaarheid, digitalisering… met andere woorden om de vraag hoe de werkprocessen in elk gerecht concreet worden vormgegeven en gefaciliteerd (zowel extern naar de rechtzoekende ‘gebruikers’ toe als intern naar de eigen ‘spelers’).
Met micro-niveau wordt bedoeld het individuele niveau van dienstverlening van elke magistraat.
M&M waarschuwt voor een soort new public management filosofie waarbij vooral geconcentreerd wordt op individuele scores van magistraten inzake kortere doorlooptijden en hogere outputcijfers. De vraag wat een goede magistraat is, wordt immers bepaald aan de hand van inhoudelijke professionele standaarden die een ambitie uitspreken (“zo willen wij dat magistraten zijn”), en die samengevat kunnen worden in het kernbegrip ‘een goede attitude’, met als oriëntatiepunten ‘recht’ en ‘rechtvaardigheid’ en waar geen formele evaluatiecriteria kunnen op toegepast worden, precies omdat het gaat om een attitude niet om meetbare indicatoren.
Te denken valt daarbij aan: rechterlijke frisheid, rechterlijke moed, ontpersoonlijking (een mentale instelling ontwikkelen die rechters doet uitstijgen boven hun vooroordelen), hoor en wederhoor (geen verrassingsuitspraken), waken tegen vervreemding, afstandelijkheid (voldoende terughoudend aan de dag kunnen leggen) en bescheidenheid.[2]
Het is deze ‘goede rechterlijke attitude’ van individuele magistraten die voor M&M maatgevend is voor de kwaliteit van de magistra(a)t(uur).
[1] “De rechters zijn onafhankelijk in de uitoefening van hun rechtsprekende bevoegdheden. Het openbaar ministerie is onafhankelijk in de individuele opsporing en vervolging onverminderd het recht van de bevoegde minister om de vervolging te bevelen en om de bindende richtlijnen van het strafrechtelijk beleid, inclusief die van het opsporings- en vervolgingsbeleid, vast te leggen”.
[2] G. Corstjens, “De goede rechterlijke attitude’, NjB 2023, Afl. 39, p. 3403
De opdracht van magistraten (rechters en leden van het openbaar ministerie), referendarissen, parketmagistraten binnen justitie als instelling, bestaat voor M&M in het bereikbaar en toegankelijk zijn voor burgers en andere (rechts-)personen om juridische problemen en conflicten binnen een aanvaardbaar tijdsbestek en op kwaliteitsvolle wijze op te lossen en via de rol en aanwezigheid van justitie in de samenleving zoveel mogelijk problemen en conflicten te trachten te voorkomen.
Justitie moet voor M&M dienend zijn. Zij is echter niet populair en kan dat niet zijn. Hoewel magistraten uiteraard niet het alleenrecht op de democratische rechtsstaat kunnen of zouden mogen claimen, zijn zij er voor M&M wel de natuurlijke vaandeldragers van.
Waakzaamheid blijft vandaag -meer dan ooit- geboden. Het is belangrijk om voor ogen te houden dat de rechterlijke weerbaarheid niet alleen een antwoord vormt op het rechtsstatelijk verval waarvan we de afgelopen jaren in landen als Polen en Hongarije getuige zijn geweest, maar ook in de Belgische context bv. op het probleem van een gebrekkige bescherming van burgers tegenover de negatieve effecten van bestuurlijke maatregelen, tegen de niet-uitvoering van vonnissen door de overheid, en tegen de overbevolking in de gevangenissen.
Het is dan ook aan politici om de democratische rechtsstaat steeds weer uit te dagen, te verdedigen en te versterken, in plaats van ze te beknellen. Maatregelen die erin gelegen zijn justitie te besturen als een soort uitvoeringsorganisatie zonder oog te hebben voor de autonomie en onafhankelijkheid van het gerecht als derde staatsmacht en zonder na te gaan of dit de kwaliteitsvolle werking van het gerecht betekenisvol zal verbeteren voor burgers en ondernemingen in de samenleving, schieten in het doel van het verstevigen en versterken van de democratische rechtstaat voorbij.
M&M put haar kracht uit het koesteren van tegenspraak. Het doel van tegenspraak, die samenhangt met de waarde van de rechterlijke moed en onpartijdigheid, is om fouten en tunnelvisies te voorkomen, door niet aan steekvlampolitiek te doen en door open te staan voor meningen en visies die ons toelaten voorbij de eigen waarheid en het eigen subjectieve gevoel van rechtvaardigheid te denken.
M&M werkt actief samen met de Adviesraad van de Magistatuur, met andere magistraten(organisaties) en met het democratische maatschappelijke middenveld en probeert magistraten te verbinden en verenigen in het waken over het belang van justitie in de democratische rechtsstaat. Klik hier voor onze partner organisaties.
Innovatie, pro-activiteit en kwaliteit
M&M is een innovatieve vereniging van magistraten die kennis en inzichten deelt en verbinding zoekt met de samenleving. We spelen een pro-actieve rol als stakeholder en streven kwaliteit in onze werking na. We houden de vinger aan de pols van de evoluties inzake de verwachtingen in de samenleving inzake recht en rechtvaardigheid, rechtszekerheid en vrijheid en rechtsbescherming.
Neutraliteit
M&M werkt vanuit een neutrale en pluralistische houding.
Respect
M&M respecteert ieders privacy en rechten. We stellen ons respectvol op in al onze contacten.
Betrouwbaarheid en transparantie
We treden consistent en betrouwbaar op en communiceren open en transparant over onze werking.
